Saint-Omer, Bibliothèque d'agglomération de Saint-Omer, 93

Calendarium - Litania - Suffragia - Collectae

Cote de Saint-Bertin au XVIIIe siècle : 708Lien vers le manuscrit 813

Parchemin · 174 ff. · 270 x 185 mm · XIIIe siècle, 1er quart

- Contenu

(2r-7v) Calendarium ad usum Sancti Bertini Jean-Baptiste Lebigue a fait un relevé des fêtes de saints et saintes présents dans le calendrier :

(2r, janv.) : Sancte Aldegundis, IIII lect (30 janv.).

(2v, fév.) : «Depositio sancti Vedasti In albis (6 fev.)» ; «Sancti Amandi episcopi XII lc. (7 fev.)» ; «Sancti Ansberti episcopi et confessoris III lc (9 fev.)» ; «Sancti Silvini episcopi et confessoris Duplex (17 fev.).»

(3r, mars.) «[ajout XVe s.] Hunfridi episcopi XII lc. (8 mars)» .

(3v, av.) : «Depositio sancti Erhembodonis episcopi XII lc. (12 avril)» ; «Nismari episcopi XII lc. (12 avril)» ; «[rubr : ] Depositio domini Bernardi penitentis [sans rit] (19 avril)» ; «[ajout XIIIe s.] Depositio Richarii abbatis XII lc. (26 avril)» ; «Sanctorum Philippi et Jacobi Apostolarum (30 avril) [par anticipation].»

(4r, mai.) : «Dedicatio hujus ecclesie, duplex (1er mai)» ; «Elevatio corporis sancti Bertini, duplex, Athanasi comm. (2 mai)» ; «[ajout XVe s., main du 8 mars:] Waberti confessoris atque abbatis In cappis (4 mai)» ; « Dunstani archyepiscopi, in albis (19 mai)» ; «Sancti Augustini anglorum episcopi (26 mai)» ; «Translatio sanctorum Nerei et Achillei ; Petronille virginis (31 mai) [rit. illisible].»

(4v, juin.) : «Sanctorum Nicomedis et Reveriani martyris III lc. (1er juin)» ; «Translatio sancti Folquini episcopi (7 juin)» ; «Translatio sanctorum Audomari, Medardi et Gildardi, In cappis (8 juin)» ; «Oct. sancti Folquini episcopi, XII lc. (13 juin [i.e. 7 juin])» ; «Obitus domini Balduini comm. et modo hujus loci, duplex (17 juin).»

(5r, juil.) : «Depositio sancti Grimbladi confessoris, XII lc. (8 juillet)» ; «Translatio sancti Benedicti abbatis, in capis (11 juillet)» ; «Revelatio sancti Vedasti III lc., Divisio apostolorum ad p. (15 juillet)» ; «Translatio sancti Bertini, duplex (16 juillet)» ; «Oct. Sancti Benedicti, in albis (18 juillet). Vulmari confessoris VIII lc., Margarete virginis IIII lc., XII lc. [pour l’ensemble] (20 juillet)» ; «Leuvinne virginis et martyris, III lc. (24 juillet).»

(5v, août.) : «Sancte Walburgis virginis, XII lc. (4 août)» ; «Oswaldi regis et martyris III lc. (5 août)» ; «[ajout XIVe s. :] Ludovici regis VIII lc. (25 août).»

(6r, sept.) : «Aguilphi martyris III lc. (3 sept.)» ; «[urbi] Depositio Bertini abbatis Dies can. finiunt. Duplex [au-dessus :] .ʈ. in cappis ; Depositio sancti Audomari episcopi Duplex, Dorothei et Gorgonii martyris com. (9 sept.)» ; «Oct. sancti Bertini in capis (12 sept.)» ; «Oct. sancti Audomari XII lc., in albis (16 sept.).»

(6v, oct.) : «Remigii, Vedasti VIII lc., Germani, Bavonis, Wasnulfi, ,Piatonis IIII lc. (1er oct.)» ; «Dyonisii sociorumque ejus, In capis, Richarii abb. Com (9 oct)» ; «Sancti Mummolini episcopi VIII lc.»

(7r, nov.) : «Valentini et Hilarii martyris com. (3 nov); S. Winnoci confessoris duplex (6 nov.)» ; «Oct. s. Winnoci confessoris, XII lc. (12 nov.).»

(7v, déc.) : «[ajout 16 e s.:] Barbare martyris … (4 déc.)» ; «Conceptio sancte Marie, duplex (8 déc.)» ; «Vualirici abbatis, III lc. (12 déc.)» ; «Lucie virginis in albis et sancti Judoci confessoris com. (13 déc.)» ; «Dépositio sancti folquini episcopi duplex (14 déc.)» ; «[ajout 15e. s. :] Nicasii sociorumque ejus. XII lc. ; Sancti Thome Cantuariensis archyepiscopi et martyris XII lc.»


(8r-12v) Litania « Letania post primam dicenda cotidie . » Litanie des saints dans laquelle on trouve les saints et saintes suivantes :

(8va) «Sancte Quintine […] Sancte Dyonisii cum sociis tuis Sancte Leodegari» Liste de saints parmi les martyrs.

(8vb) «Sancte Juliane […] Sancte Fortunate Sancte Thoma […]»

(8vb) «Sancte Bertine [bissé et en tête des saints confesseurs] Sancte Silvester Sancte Hylari Sancte Martine Sancte Folquine Sancte Silvine [...]»

(9ra) «[…] Sancte Vedaste Sancte Maure Sancte Vuinnoce Sancte Vulmare Sancte Richari Sancte Philiberte Sancte Columbane […]Sancte Vuandregisile Sancte Baro Sancte Grimbalde» . Liste de saints parmi les confesseurs

(9rb) : «[…] Sancta Walburgis […] Sancta Daria.» Liste de saintes parmi les vierges.


(12v-19v) Suffragia « Incipiunt suffragia sanctorum primo de sancti Bertino . » Jean-Baptiste Lebigue relève les suffrages suivants :

(12v) «De trinitate»

(13r) «In Pascha ad vesperis»

(13v) : Autres collectes usuelles

(14r) Suffrages mariaux «In adventu Domini – In nativitate Domini»

(14v) «In pascha de s. Maria – De s. Johanne Baptista»

(15v) «De s. Petro singulariter»

(16r) «De s. Paulo singulariter – [D]e apostolis – De nostris martyribus»

(16v) « Plurimorum martyrum»

(17r) «De s. Martino»

(17v) «De s. Nicholae – de s. Benedicto»

(18r) «De nostris confessoribus – Plurimorum Confessorum»

(18v) «Marie Magdalene»

(19r) «De virginibus – Pro pace.»

(19v) «Laudes post prandium et cenam omni tempore.»


(22v-36v) Orationes et benedictiones communes D'après Jean-Baptiste Lebigue, oraisons et bénédictions communes (avec incipits des pages quand nécessaire)

Ad quindecim psalmos ante Nativitatem – Capitula cum benedictionibus [bénédictions de matines]

(23v) Privatis diebus ad nocturnes [idem] – Benedictio in capitulo – in refectorio – Ad cenam – Ad prandium benedictiones ubi tres cruces

(24r) [capitules ordinaires] – Preces cotidiane [Prières …viales]

(25r) Dominicis tantum

(25v) Collecta privatis diebus – In capitulo

(26r) Dominicis diebus capitulum ad tertiam [suite de l’oridinaire des capitules et collectes pour les heures diures.

(31v) collectes votives et des défunts.]

(35r) Oratio in electione abbatis a priore dicenda.

(35v) Prior benedicendus et collectarius, dicto ter Deus in adjutorium intende –super absolvendos dicitur

(36r) A capite jejuvii usque in ramis palmarum feria quarta et sexta processio per claustrum [suivi des collectes de procession].


(37r) « Ad vesperos de Omnibus Sanctis antiphona . » Suffrages de la Toussaint.
(39r-48v) « Ecce dies veniunt ...» Capitules du temporal.
(48v-61r) « Incipiunt capitula in nativitis sanctorum. In primis de s. Stephano . » Capitules du sanctoral
(61v-92v) « Dominica prima adventus Domini . » Collectes du temporal
(92v-143r) « Incipit ordinis collectarum in sanctorum festivitatibus . » Collectes du sanctoral avec s. Etienne – Thomas ap.
(143v-158v) Rituel.

Description physique

Contenu :

(160r-167r) Capitules et collectes pour différentes fêtes Fête-Dieu (« De sacramento altaris »), « per oct. Sancti Folquini » (7 juin), « Per oct. Apostolorum Petri et Pauli » (29 juin), « per oct. Sancti Benedicti » (Translatio, 11 juil.), « Marie Magdalene per oct. » (22 juil.), « de sancto Ludovico [rege] » (25 août), « per oct. Sancti Bertini » () ; « per oct. Sancti Audomari » () ; « de sanctis Cornelio et Cypriano », « per oct. Sancti Vuinoci » ; « per oct. Sancti Martini » (11 nov.) ; « Livini » (##) ; « Katherine virginis » ; « de sancto Eligio » ; « Barbare virginis » ; « de sancto Nichasio sociorumque ejus » ; « de sancto Anthonio » ; « per oct. Sancti Vincentii » ; « per oct. Purificationis beate Marie » (2 févr.) ; fin de f. bl. ; « In commemoratione reliquiarum hujus ecclesie » ; ajout 167r « de sancto Blasio » (date) Litanies : ff.8r-11v f.8r : Martyrs « Sce Quintine … Sce Nichasi cum sociis suis Sce Dyonisii cum sociis suis Sce Leodegarii » f.9r : Confesseurs « Sce Bertine (...) Sce Hylari (…) Sce Audomare Sce Folquine Sce Silvine Sce Germane (…) Sce Remigi Sce Vedaste Sce Amande Sce Dunstane (…) Sce Winnoce Sce Vulmare Sce Richari Sce Philiberte Sce Columbane Sce Egidi Sce Wandregisile Sce Bard Sce Grinibalde” Vierges : “Sca Radegundis Sca Walburgis (…) Sca Columba Sca Daria” Suffrages 12v-19v: [f.12v] Rubriques n°2 : Incipiunt suffragia sanctorum primo de s. Bertino. St Bertin : -collecta – ad vesperas coll. [f.15v] rajout d’une main différentes en marge inférieure : coll. En l’honneur de St thomas Beckett « beati thome martyris et pontificis intercessio » [f.16r] rajout en marge inf. d’une autre main : summo sacerdotis thomas sublimatus est i(n) virum aium subito mutatus magna est gl(ori)a (ei( ?) i(n) salutari tuo. Deus pro cujus ecclesia gloriosus pontifex thomas gladiis impriorum occubuit presta quis ut omnis(omnes ?) qui ejus implorat auxilium petitionis suae salutarem consequantus/consequatus effectum. per Christum ... » [f.16v] : Nerée, Adville et cie [f.17r] : St Martin [f.18r] : Audomari, Folquini, Silvini, Gregorii (Momelin rajouté) atque Winnoci [f.21r] : Oraisons F 2v. : marg. inférieure copie primitive : « Memento quod anno bissextili lunam febraurii XXX computes ut tamen luna martii XXX dies habeat, sicut semper habet ne paschalis lune ratio vacillet. »

. XIIIe siècle

Description physique

Datation : XIIIe siècle

Contenu :

(168r-173v) Calendrier à l'usage de Saint-Bertin

+ Description physique

+ Histoire

+ Bibliographie


Comment citer cette notice ?
Institut de recherche et d'histoire des textes (IRHT-CNRS), «Notice de Saint-Omer, Bibliothèque d'agglomération de Saint-Omer, 93», dans Stutzmann Dominique (dir.), Saint-Bertin : centre culturel du VIIe au XVIIIe siècle, 2016 (permalink : http://saint-bertin.irht.cnrs.fr/site/php/notice.php?id=Saint-Omer93&catalogue=st-omer). Consultation du 26/04/2024.