Saint-Omer, Bibliothèque d'agglomération de Saint-Omer, 97

Johannes Chrysostomus (De superscriptione psalmi quinquagesimi, Epistola, De compunctione, De cruce dominica, Ad Theodorum lapsum) - Eusebius Caesariensis (Homeliae Eusebii episcopi Cesariensis, De natale domini)

Cote de Saint-Bertin au XVIIIe siècle : 68Lien vers le manuscrit 813

Parchemin · A-B + 134 ff. + C-D · 310 x 245 mm · Saint-Omer, Saint-Bertin, abbaye O.S.BAbbaye de Saint-Bertin · fin Xe siècle

- Contenu

(1v) Tabula homeliarum « . VII. Omelia in Natale Machabeorum VIII. Omelia de tribus pueris. ...» F. déchiré dans sa partie sup.
(2ra-84ra) Johannes Chrysostomus (saint ; 0347?-0407)JOHANNES CHRYSOSTOMUS , Homeliae XXXVIII Trois homélies de la collection sont absentes, dont la dernière donne le titre final de l'homélie qui précède : Sermo ipsius Severiani de pace cum susceptus est ab Johanne episcopo 4214 De jejuniis et Geneseos. 4410, 1 De eruditione discipline. 1146 (Ephraem latinus)
(2ra-8va) De superscriptione psalmi quinquagesimi. « In Christi nomine incipit omelia sancti Iohannis Constantinopolitani de superscriptione psalmi quinquagesimi. . Pictores imitantur arte naturam ...... Per Christum dominum nostrum cum quo est Deo Patri cum Spiritu sancto honor, gloria et potestas per inmortalia secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit .» 4544
(8va-14vb) In ipsum quinquagesimum psalmum. « Incipit ejusdem de ipso quinquagesimo psalmo. . Reliquias esterne mense, hodie vobis reddere volo. ...... Per Christum dominum nostrum cum quo est Deo patri una cum Spiritu sancto, honor, gloria, imperium et potestas, per inmortalia secula seculorum. Amen (titre final) Explicit omelia sancti Johannis episcopi de Psalmo L. .» 4545
(14vb-15vb) De psalmo centesimo vicesimo secundo. « Incipit ejus de Psalmo CXXII. . Ad te levavi oculos meos qui habitas in caelo ...... et regnantem cum Patre et Spiritu sancto in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia tertia de Psalmo CXXII. .» 4413, 6
(15vb-16vb) De psalmo centesimo quinquagesimo. « Incipit ejusdem omelia quarta de Psalmo CL . Laudate Dominum in sanctis ejus. Alius inquit in sanctos ejus, alius in sanctificatione ejus ...... Gratia et misericordia Domini nostri Jhesu Christi et dilectio Patris et sanctificatio Spiritus cum omnibus vobis. Amen. (titre final) Explicit omelia quarta de Psalmo CL. .» 4413, 6
(16vb-17va) De beato Job « Incipit ejusdem omelia in Job V . Verum tamen fratres karissimi intendat caritas vestra quod dico quando audivimus librum sancti Job. ...... Prestante Christo domino nostro cui est gloria et imperium in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit de Job omilia V .» 916
(17va-19rb) De ascensione Heliae « Incipit omilia de Ascensione Heliae VI . Apud quosdam veteres reges moris erat, ut si quis fortiter pro rege fecisset in bello ...... Per Christum Dominum nostrum cui est gloria in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia VI sancti Johannis episcopi in Helia. .» 917
(19rb-22vb) De nativitate septem Machabeorum. « Incipit ejusdem VII in Natale Machabeorum . Quam speciosa et grata civitas nobis ...... cum Spiritu sancto et nunc et semper et in secula saeculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia sancti Johannis episcopi de natale Machabeorum. .» 4354, 1
(22vb-23vb) De tribus pueris. « Incipit eiusdem omelia de tribus pueris VIII . Trium puerorum sermo tractabitur ...... Per Christum dominum nostrum qui vivit et regnat cum Deo Patre et Spiritu sancto in secula saeculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia de tribus pueris VIII .» 918
(23vb-24va) De sancta Susanna. « Incipit de sancta Susanna IX . Divine lectiones et sancta oracula Dei ...... et regnat cum patre et spiritu sancto per omnia secula seculorum. Amen (titre final) Explicit omelia de Susanna IX .» 919
(24va-28vb) De proditione Judae « Incipit omelia X de proditione Judae . Paucis hodie necessarium est fratres tractare vobiscum ...... cum quo Patri omnis gloria, honor, virtus una cum Spiritu sancto in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia de proditione Judae. .» 4336, 1
(28vb-32vb) De cruce et latrone I « Incipit de cruce et latrone . Hodierna die noster Dominus pependit in cruce ...... per Christum dominum nostrum cui est gloria in secula seculorum. (titre final) Explicit de cruce et latrone I .» 4338
(32vb-34rb) De cruce et latrone II « Incipit ejusdem secunda. . Hodie incipiamus karissimi de crucis tropheo predicare ...... Patrem et Filium et sanctum Spiritum in secula seculorum. Amen (titre final) Explicit de cruce et latrone omelia secunda
(35ra-37ra) De cruce dominica. « Incipit de cruce dominica XIII sancti Johannis episcopi . Quid dicam ? Quid loquar ? Quod vobis nomen inponam ? ...... Gratias agamaus Deo per Christum Dominum nostrum cui est gloria in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit de cruce Dominica .» 4525
(37ra-40vb) De Ascensione Domini. « Incipit de Ascencione Salvatoris. XIIII . Quando de cruce nostra processit oratio ...... Quam nos omnes liceat promeriri gratia Domini nostri Jhesu Christi cum quo Patri gloria, imperium, honor cum Spiritu sancto et nunc et semper et in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia de Ascensione Domini Salvatoris. .» 4342
(40vb-43vb) In Pentecosten. « Incipit omelia sancti Johannis episcopi de sancto Pentecosten. XV. . Hodie nobis terra facta est ...... Ideoque pro his omnibus gratias agamus Domino per Christum Dominum nostrum qui est gloria et potestas cum Spiritu sancto per inmortalia secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit Omeliade Nativitate Domini nostri Jhesu Christi Pentecosten. .» 4536
(43vb-47va) Iterum de nativitate Domini (De solstitiis et aequinoctiis). « Incipit de Nativitate Domini et Johannis Baptiste et conceptionis. XVII. . Nesci an quisquam ausus sit arcanum ...... Qui vivit et regnat cum Patre et Spiritu sancto per inmortalia secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia de solstitia et nativitate Domini nostri Jhesu Christi et Johannis Baptiste. .» 2277
(47va-48rb) De Lazaro resuscitato. « Incipit omelia ejusdem sancti Johannis de Lazaro resuscitato. XVIII. . Grandi, fratres, stupore, grandi miraculo ...... Christi miracula referuntur cui est gloria in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit de Lazaro resuscitato. .» 541
(48rb-53ra) De muliere Cananaea sub figura persecutionis. « Incipit de Cananea sub figura persecutionis . Multe tempestates et inquietudo aeris, sed desiderium concursus vestri non potuit impediri ...... una cum Spiritu sancto honor, gloriin secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia de Chananea.
(53ra-54rb) In evangelium secundum Matthaeum. « Incipit omelia in evangelio secundum Matheum. . "Ve mundo ab scandalis". Videtur quidem specialiter designarer Judam ...... hoc est imperatori tuo, cui est gloria in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia in Matheo evangel. .» 595
(54rb-57ra) De principiis Marci. « Incipit omelia de principiis Marci . Animal illud quod in Johannis apocalipsin ...... Praestante Christo Domino nostro qui vivit et regnat in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia in Marco evangelista. .» 594
(57ra-60ra) In Lucam evangelistam de Lazaro et divite. « Incipit omelia in Luca evangelista. . Homo quidam erat dives ...... et querite viam Christum, cui sit gloria in secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia in Luca evangelista. .» 596
(60ra-61ra) In Johannem evangelistam. « Incipit omelia in Johanne evangelista. . De Johanne dicitur : "Fuit homo missus a Deo". ...... Prestante Christo Domino nostro cui est gloria secula seculorum. Amen. (titre final) Explicit omelia sancti Johannis evangeliste. .» 597
(61ra-63ra) De recipiendo Severiano. « Incipit de recipiendo Severiano episcopo. . Sicuti capiti corpus coherere necessarium est ...... (titre final) Explicit omelia de eruditione discipline
(63ra-65rb) Ad Eutropium « Incipit omelia ad Eutropium . Semper quidem sed nunc precipue competenter dicetur : "Vanitas vanitatum et omnia vanitas". ...... (titre final) Explicit omelia in Eutropium .» 4392
(65va-66vb) Cum de expulsione ipsius sancti Johannis ageretur. « Incipit ejusdem cum de expulsione ejus ageretur. XXVIIII. . Multi quidem fluctus et undae inmanes ...... (titre final) Explicit omelia sancti Johannis cum de expulsione ejusageretur. .» 4396
(66vb-70rb) Ad Theodorum monachum « Incipit ejusdem ad Theodorum monachum. XXX. . Si fletus possit et gemitus per litteras nunciari ...... (titre final) Explicit ad Theodorum monachum .» 4305
(70rb-71vb) De militia spiritali « Incipit de militia spiritali. XXXXI. . Bona quidem sunt et utilia regis ...... (titre final) Explicit omelia de militia spiritali.
(71vb-73rb) De militia christiana « Incipit ejusdem de militia christiana . Omnes homines qui se student humo tollere ...... (titre final) Explicit de militia christiana. .» 1148 (Ephraem latinus)
(73rb-75vb) De patre et duobus filiis « Incipit ejusdem de patre et duobus filiis. XXXIII. . Omnium quidem de scripturis questionum absolutio ...... (titre final) Explicit omelia de patre et duobus filiis .» 766 (Pelagius)
(75vb-78rb) Ad neophytos « Incipit omelia ejusdem ad neophitos . Benedictus Deus ...... (titre final) Explicit omelia ad neophitos. .» 4467
(78rb-80rb) De turture « Incipit omelia de turture. XXXV. . Turtur amatrix heremi ...... (titre final) Explicit homelia de turture. .» 4547
(80rb-82ra) Quando ipse de Asia regressus est Constantinopolim « Incipit ejusdem homelia quando de Asia regressus est Constantinopolim ipse Johannes episcopus. XXXVI. . Moyses magnus ille Dei famulus caput prophetarum ...... (titre final) Explicit de reversione ejus ex Asia. .» 4394
(82ra-83ra) Post reditum prioris exsilii. « Incipit post exilii prioris reditum. XXXVII. . Quid dicam quid loquar ? Benedictus Deus ...... (titre final) Explicit ipsius Johannis de regresu prioris exilii. .» 4398
(83ra-84ra) De fide in Christo « Incipit ejusem omilia de fide in Christo. XXXVIII. . Si credis quod "Deus erat verbum" ...... (titre final) Explicit omelia de fide in Christo .» 1750
(84ra-93vb) Quod nemo laeditur nisi a semetipso « Incipit epistoloa sancti Johannis episcopi Constantinopolitani quam in exilio constitutus confidenter scripsit quod nemo potest ledi ab alio nisi a semetipso ledatur. XXXIX. . Scio quod crassioribus quibusque et vite presentis inlecebris inhiantibus ...... (titre final) .» 4400 Le texte n'est pas complet.
(94ra-104ra) De compunctione cordis liber primus « Incipit liber primus ejusdem sancti Johannis Constantinopolitani episcopi de cordis compuncione ad Demetrium. Liber primus. . Cum te intueor beate Demetri frequenter insistentem mihi ...... (titre final) Explicit liber I. .» 4308
(104ra-109vb) De compunctione cordis liber secundus. « Incipit liber II Johannis Constantinopolitani De compunctione cordis ad Steleucum. . Et quomodo potest fieri quod imperas o homo Dei Deo dicate Steleuci ...... (titre final) Explicit liber secundus Johannis episcopi Constantini. .» 4309
(110ra-126va) De reparationi lapsi. « Incipit In nomine Jhesu Christi liber sancti Johannis de reparatione lapsi. . Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum ? ...... alia ultra medicamenta non queras. » 4305

(127ra-134vb) Eusebius Caesariensis (0265?-0340)EUSEBIUS CAESARIENSIS , Homeliae « Incipiunt omeliae Eusebii episcopi Cesariensis. . » p. XXXV et LIV (ms. cité, siglé S1) p. XIV (ms. cité, siglé S1) D'après p. XXXV, il s'agit d'Eusebius Gallicanus
(127ra-128rb) De natale Domini. Hom. I. « De natale Domini. . Audivimus per prophetam dicentem de nativitate divinitate domini saluatoris. ...... (titre final) Explicit omelia de natale Domini prima. .» p. 14 (ms. cité et utilisé); texte p. 15-20
(128rb-129va) De natale Domini. Hom. II. « Incipit secunda. . Bene nostis fratres carissimi ...... (titre final) Explicit omelia secunda de Nativitate Domini .» p. 22 (ms. cité et utilisé) ; texte p. 23-27
(129va-130vb) De S. Stephano protomartyre. Hom. III « Incipit omelia Eusebii in Natalesancti Stephani protomartiris Christi. . Satis notum est beatos martires ...... (titre final) Explicit omelia sancti Stephani protomartiris. .» p. 32 (ms. cité et utilisé) ; texte p. 33-37
(130vb-132va) De quadragesima. Hom. VIII « Incipit omelia in initio quadragesimi. . Sicut messium aut vindemiarum dies humano generi fructuum ...... (titre final) .» p. 82 (ms. cité et utilisé) ; texte p. 83-89
(132va-134vb) De symbolo. Hom. X « Incipit omelia simboli ejusdem Eusebii. . Fides religionis catholice lumen est anime ...... (titre final) .» p. 110 (ms. cité et utilisé) ; texte p. 113-126


Cote : Contregardes inf. et sup.

Eadmer (Vita sancti Dunstani)

Description physique

Contenu :

(Contregardes inf. et sup.) Eadmerus (106.?-113.?)EADMER , Vita sancti Dunstani 2346-7 p. 359, note 53 Comme pour les mss Saint-Omer 15, 42, 48, 70, 95, 116, 168, 179, 233 et 622, ainsi que Boulogne 16bis, 35, 36, 40, 62, 70 et 97 (et probablement Saint-Omer 33bis), les contregardes sup. et inf. proviennent d'une vie de s. Dunstan datant de la fin du XIIe siècle

Cote : F. 1r

Mappamundi

Parchemin . XIIe siècle

Description physique

· Mutilée de la partie supérieure.

. Cette page est visiblement de la même main que la carte des vents et les annotations que l'on trouve au recto du premier feuillet du Saint-Omer 201

Décoration : Carte de la Terre à l'encre brune.

Datation : XIIe siècle

Contenu :

(1r) Mappamundi

Mappemonde figurant les trois continents habités connus à l'époque, l'Oecumène (Asie, Europe, Afrique) représenté selon la convention médiévale des cartes du monde dites en T dans l'O (TO maps), en raison de leur apparence, et ce, faisant écho à l'une de leurs appellations médiévales : Orbis Terrarum.

Les trois continents sont séparés par des fleuves et entourés par l'Océan, dans lequel sont figurés trois îles : Thulée (Tyle), l'Angleterre (Anglia) et l'Espagne (Hibernia). Le cartographe a représenté la Morinie (Morini) en face de l'île d'Angleterre.

Au centre de l'Asie (et de la carte elle-même) se trouve un édifice religieux pouvant être interprété comme la Jérusalem terrestre, souvent figurée comme centre du monde (ombilis mundi).

Autour de la carte sont indiqués les points cardinaux : O[ccidens], S[eptentrio], L[evantus].

Dans la partie inférieure du feuillet sont inscrites des notes de lecture sur la géographie, tirées des Étymologies d'Isidore de Séville (Lib. 14, 6, De insulis). Il cite également Boèce, La Consolation de la Philosophie (III, m. 5), sur l'Inde.

Au sein des notes se trouve des descriptions de plusieurs lieux: Taprobane(?), Hibernia et Scandia .


+ Description physique

+ Histoire

+ Bibliographie


Comment citer cette notice ?
Institut de recherche et d'histoire des textes (IRHT-CNRS), «Notice de Saint-Omer, Bibliothèque d'agglomération de Saint-Omer, 97», dans Stutzmann Dominique (dir.), Saint-Bertin : centre culturel du VIIe au XVIIIe siècle, 2016 (permalink : http://saint-bertin.irht.cnrs.fr/site/php/notice.php?id=Saint-Omer97&catalogue=st-omer). Consultation du 25/04/2024.