Saint-Omer, Bibliothèque d'agglomération de Saint-Omer, 86

Liber deflorationum

Parchemin · A + 173 ff. + 2 ff. d'index + 2 ff. imprimés + B · 365 x 370 mm · France du Nord. Abbaye de Clairmarais (Saint-Omer, Pas-de-Calais)‏Abbaye de Clairmarais probablement · Fin du XIIe

- Contenu

(2ra-173v) Liber deflorationum
(2ra) « Incipit prologus in libro deflorationum . Cum diuinos libros legendo reuoluerem subiit ardor animum ut ...... habeat pauper quod scribere et ualeat (titre final) Explicit prologus
(2ra-3vb) Hugo de Sancto Victore (1096?-1141)HUGO DE SANCTO VICTORE , De institutione novitiorumDe institutione nouitiorum « Incipit de disciplina uiuendi . Ad beatitudinem nemo venire potest ...... et propterea noli dulcedinem saporis eius deserere si aliquid amaritudinis sentis in ventre » 2.2.5.1. 4685 (De institutione nouitiorum). 176, 925-952. p. 18-99.
(3vb-15rb) Aelredus Rievallensis (saint ; 1109?-1166)AELREDUS RIEVALLENSIS , Speculum charitatis Speculum caritatis « Incipit Speculum caritatis ut creator ametur a sua creatura . Nichil dignius quam ut creator a sua ametur creatura ...... Nemo ergo estimet majorem in viciis quam in virtutibus esse delectationem » 3207 p. 167 et p. 172 (ms. cité, daté du XIIIe siècle, siglé O) ; texte, p. 173-238 p. 47 (ms. cité) 195, 621-658
(3vb-4ra) « Incipiunt capitula . »

(15rb-29ra) Aelredus Rievallensis (saint ; 1109?-1166)AELREDUS RIEVALLENSIS , De spiritali amicitiaDe Spirituali amicitia « De ortu amicicie liber primus Ailredus . Ecce ego et tu, et spero quod tertius inter nos Christus sit ...... et ab omnibus refundetur in deum cum Deus fuerit omnia in omnibus » p. 281 et 286 (ms. cité, daté du XIIIe siècle, siglé A) ; texte p. 287-350 p. 64 (ms. cité) 195, 659-702
(15rb-15vb) « Incipit prologus in librum de Spiritali amicitia . Cum adhuc puer essem in scolis ...... huius meditationis me compulit occupatione restringere (titre final) Explicit prologus

(29ra-39ra) « Incipit opusculum de anima ex diuersis auctoribus collectum . » Assemblage de 61 chapitres, numérotés, le plus souvent sans nom d’auteur, rubriqués uniquement selon la matière de chaque extrait
(29ra-29rb) « Incipiunt capitula . »
(29r-30v) Bernardus Claraevallensis (saint ; 1090?-1153)BERNARDUS CLARAEVALLENSIS , Sermones in Cantica canticorum V, VI VII; (extraits) « Quatuor sunt genera spirituum: pecoris, noster, angelicus et qui condidit istos ...» 25649 (seul ms. cité) 183, 798-807 I, p. 21-36
(31r-33r) (36r-36v) Augustinus (pseudo)AUGUSTINUS (PSEUDO) , De spiritu et animaDe spiritu et anima (voir St-Omer 206). 40, 796-832 passim
(36v-39r) Claudianus, Mamertus, ...-474CLAUDIANUS, MAMERTUS , De statu animaeDe statu animae 983 53, 725-769 passim. Extraits de plusieurs ouvrages d’AUGUSTINUS, non signalés comme tels (De immortalitate animae (256), De quantitate animae (257), In Iohannem (278) dispersés).
(39ra-40vb) « Item de anima . Anima carni unita cum tantum bona sit ex creatione ...» Huits extraits non numérotés et sans nom d’auteur.

(40vb-54va) Odo Morimundensis (1116(?) - 1161)ODO MORIMUNDENSIS , Analytica numerorum et rerum in theographiam (De analeticis ternarii sive De sacramentis ternarii sive De ternario)Analytica numerorum et rerum 6122, 4 et 10408. I : p. 1-182, surtout prol., p. 16-17 passim, et II : p. 1-312, surtout Distinction I, p. 27-42 passim ; Dist. III, p. 91-108 passim ; Dist. IV, p. 114-155 passim ; Dist. VI, p. 197-245 passim ; Dist. VII, p. 292 passim Les extraits des oeuvres d'Anselme qui suivent sont très éparpillés et réécrits.
(54va-55ra) Anselmus (saint ; 1033-1109)ANSELMUS , De incarnatione VerbiDe incarnatione uerbi = Epistola de incarnatione uerbi (deuxième recension) « Ratio probat unum solum deum esse : Anselmus. . Quod unus solus dominus sit et non plures hinc facile probatur ...» Le titre n’est pas annoncé dans les premiers extraits.. 158, 274B7-284 passim p. 234 [22] ligne 22 -260 [35] passim
(57r-59r) Anselmus (saint ; 1033-1109)ANSELMUS , Cur Deus homo Cur deus homo 158, 359-432n p. 288 [41]-472 [133] p. 194-460
(59r-59v) Anselmus (saint ; 1033-1109)ANSELMUS , Orationes et meditationes Meditationes. (Méditatio XI) 158, 762C-769B p. 416 [84]- 430 [91] passim
(59v) Anselmus (saint ; 1033-1109)ANSELMUS , De casu diaboli De casu diaboli 158, 325-360, surtout col. 358C p. 278 [231]-368 [276]
(59v-61r) Anselmus (saint ; 1033-1109)ANSELMUS , De libero arbitrio 158, 489-506 passim p. 204 [205]-246 [226] passim
(59v-60r) Anselmus (saint ; 1033-1109)ANSELMUS , De veritateDe veritate L 158, 467-486 p.124[173]-176[199], cap. vii
(61r-66v) Richardus Sancti Victoris (1110?-1173)RICHARD DE SAINT-VICTOR , De statu interioris hominisDe statu interioris hominis « De statu interioris hominis post lapsum. De capite corde et pede interioris hominis. Magister Richardus . » 7333 2.2.3.1. Bloomfield 3605 et Supplement 196, 1115-1160 ms. cité, avec mention partielle du contenu de quelques ouvrages de Richard t. XIII, p. 476.
(66v-70r) Richardus Sancti Victoris (1110?-1173)RICHARD DE SAINT-VICTOR , De praeparatione animi ad contemplationem seu Beniamin minor De praeparatione animi ad contemplationem / De contemplatione / De XII patriarchis / Beniamin minor. « Ex libro de patriarchis . » 7325 2.2.3.2, p. 250 196, 1-64 p. 78-346 D'après le victorin Jean de Toulouse, Richard (ca. 1110-1173) aurait été un moine écossais ou irlandais avant de devenir chanoine et ensuit prieur de Saint-Victor. Même ses ouvrages exégétiques participaient à une sorte de théologie mystique.
(70r-73r) Galandus Regniacensis (10.. ?-11..)GALANDUS REGNIACENSIS , Libellus proverbiorum « Prouerbia glosata . » 0443 et Supplement. p. 41-98 ; trad. française de M. Dumontier, p. 99-152. éd. latine de Châtillon, p. 50-206
(76v-79v) Richardus Sancti Victoris (1110?-1173)RICHARD DE SAINT-VICTOR (PSEUDO) , Tractatus de gemino Paschate 196, 1059-1065
(79v-81r) Richardus Sancti Victoris (1110?-1173)RICHARD DE SAINT-VICTOR , Liber de verbo incarnato « De clamore seyr . Ad te clamat ...» Goy, Richard 2.2.2.7. p. 220-221 rejette le titre De uerbo incarnato et retient, faute de mieux, le titre qui indique les premiers mots du texte, Is 21, 11-12. 196, 995-1010. p. 256-280.
(85v-86r) Hugo de Folieto (11..-1173?)HUGO DE FOLIETO , De medicina animaeDe medicina animae « De medicina animae. Ex libro de medicina . » 0839 et Supplement col. 404, 1447 176,1183-1202 (titre courant, « magistri Hugonis de Folieto »).
(86r-88r) Hugo de Folieto (11..-1173?)HUGO DE FOLIETO , « Ex libro de naturis auuium . » De naturis auuium l De auibus ad Raynerum conuersum / De columba desargentata. « ».(rubr.). Bloomfield 1525 et Supplement. Éd. PL 177, 13-56. Clark, Aviarum, p. 116-254. Extraits non identifiés suivent.
(89r) Hugo de Folieto (11..-1173?)HUGO DE FOLIETO , De claustro animae 49 [1839 = Lib. II, cap. 11-22]; 2688 (= Lib. 1, cap. 1) ; 5211 (Lib. I, prol.) 176, 1017-1182
(90v-93v) Hugo de Folieto (11..-1173?)HUGO DE FOLIETO (PSEUDO) , Six textes non identifiés dont les trois derniers commencent ainsi : « « De triplici aduentu. Propheta alloquens... » - «De fuga Helye. Habent sacre series... » - «De differentia ventorum. Propheta ait... »» .
(93v-107v) HUGO DE SANCTO VICTORE , De archa Noe (De archa Noe morali)De archa Noe « De archa Noe. Liber primus de archa . De instabillitate et inquietudine cordis humani ...» 3791, 3792 2.2.4.3 186,11-620 161, p. 3-117
(107v-112r) Odo Cluniacensis (saint ; 0879?-0942)ODO CLUNIACENSIS , Collationum libri tres Collationum libri tres 6119 508 et Suppl. 133, 517-638 passim p. 1-171 passim.
(125r) Richardus Sancti Victoris (1110?-1173)HUGO DE SANCTO VICTORE (PSEUDO) = RICHARD DE SANCTO VICTORE , Liber exceptionum Liber exceptionum « De dilectione Dei . » 2.2.4.1., surtout p. 380 177, 1177-1179 (comme le Sermon 88, sous le titre de Sermones centum, dans un appendice à Hugo de Saint-Victor) éd. p. 97-517. Ce texte : Pars II, Lib. III, cap. IV : p. 252-253.
(128r-136r) Radulphus Flaviacensis (11..-11..)RADULPHUS FLAVIACENSIS , Commentarium in LeviticumCommentarium in Leviticum « Excerpta de expositione Leuitici . » 7093 p. 48-246
(136r-140v) Hervaeus Burgidolensis 1080?-1150HERVAEUS BURGIDOLENSIS , Commentaria in Isaiam Commentaria in Isaiam « Incipiunt excerpta de expositionnis Ysaie . » 3260 181, 17-592
(140v-148r) Thomas Cisterciensis ca. 1175 - 1200THOMAS CISTERCIENSIS , Commentarium in Cantica Canticorum Commentarium in Cantica Canticorum « De oculo sponsi et sponse. Tractatus Primus . » 8195-8197 (sous Thomas de Vaucelles) 206, 17-862
(146v-148r) Hugo de Sancto Victore (1096?-1141)HUGO DE SANCTO VICTORE , De meditando seu meditandi artificio. Opusculum aureum « Incipit tractatus magistri Hugonis. De meditatione . » p. 208, n° 82 176, 993-998 p. 44-58
(148r-151r) HUGO DE SANCTO VICTORE (PSEUDO) , « Quibus modis diabolus humilitatem impugnat . » 177, 565-567 = Miscellanea Lib. I, Tit. 172. Six pièces suivent : trois pièces, rubriquées ainsi : « De cena agni », « De ministris Christi » et « De dormitione inter medios cleros ». Ensuite, deux chapitres sur le calice et un court texte rubriqué « De tribus tabernaculis ».
(151r-159r) Richardus Sancti Victoris (1110?-1173)RICHARD DE SAINT-VICTOR , Liber exceptionum Liber Exceptionum, Pars II (rubrique illisible à cause l’interférence de l’écriture au verso). Cette partie correspond à l’entrée de la table (f. 1v) « Morales sententie de ueteri testamento ». 7318 2.2.1.1 éd., p. 97-517 . Les extraits se terminent à la p. 332 (Pars II, Lib. VII, cap. XXIV).
(159r-164r) « De uisione Moysi . Apparuit dominus Moysi in rubo ...» D’autres textes sur l’Exode, non identifiés.
(164v-173v) Sermones diuersi
(169r-170r) Richardus Sancti Victoris (1110?-1173)RICHARD DE SAINT-VICTOR (PSEUDO) , « De anima . » Pour l’analyse de cette compilation artificielle, voir : p. 223-297, en particulier, p. 289-290 177, 184-188
(171r-172r) Gaufridus AutissiodorensisGAUFRIDUS AUTISSIODORENSIS , Epistola ad Iosbertum cum notulis in orationem dominicam « Prologus . Dilectio suo, frater G ...» (rubr. écrit de façon perpendiculaire) Le Joubert (Iosbertus) à qui ce commentaire sur l’oraison dominicale est adressé serait le fils de Joubert le Roux, vicomte de Dijon et ami de saint Bernard. Bloomfield 8865 ; ms. cité). 185, 617-620
(173v) AELREDUS (?) , « Oratio seu meditatio in passione Christi . Domine Iesu pastor bone qui pro grege tuo mori dignatus es agnosce me inter oues tuas et trahe me ad paschua tua ...» p. 83, cite les ouvrages d'André Wilmart, dont p. 74. Dom Wilmart écarte toute attribution à saint Anselme et la distingue du texte de 158, 675-676 L’article est repris dans (reprod. de l’éd. de 1932), p. 287-298. 1, p. 757-763, éd, de l’oraison


Incipit prologus in libro deflorationum

Description physique

Contenu :

(2ra) « Incipit prologus in libro deflorationum . Cum diuinos libros legendo reuoluerem subiit ardor animum ut [quelques lignes à l’encre noire n’ayant que peu de lettres intactes]... necessaria pauca de multis defloraui ac deflorata in unum congressi. Hunc autem laborem diuino fretus auxilio subire et perferre uolui quo mihi et aliis quorum est madida memoria consulerem. Distrahit enim librorum multitudo et omnium habere memoriam nemo potest... Sane omnia que in his deflorationibus continentur tam dulcia tam suauia, tam salubria sunt, ut non scriniis aut armariis sed archa pectoris condi mereantur. Habeat ergo hinc rudis animus quo se erudiat; prudens quo se exerceat; tepidus quo se inflammet; pusillus quo se confortet... Legat studiosus, legat fastidiosus ; iste ut incitetur, ille ut delectetur. Legat simplex quod per se intelligat ; habeat pauper quod scribere et ualeat. Explicit prologus ...»

+ Description physique

+ Histoire

+ Bibliographie


Comment citer cette notice ?
Institut de recherche et d'histoire des textes (IRHT-CNRS), «Notice de Saint-Omer, Bibliothèque d'agglomération de Saint-Omer, 86», dans Stutzmann Dominique (dir.), Saint-Bertin : centre culturel du VIIe au XVIIIe siècle, 2016 (permalink : http://saint-bertin.irht.cnrs.fr/site/php/notice.php?id=Saint-Omer86&catalogue=st-omer). Consultation du 23/04/2024.