Saint-Omer, Bibliothèque d'agglomération de Saint-Omer, 298

Cote de Saint-Bertin au XVIIIe siècle : 536Lien vers le manuscrit 813

Papier · A, 161 ff., B · 205 x 135 mm · XVe siècle

- Contenu

() Plusieurs morceaux sont omis dans cette notice. Entre le n° 1 et le n° 2, se placent : « Duae orationes in laudem B. ill. Virginis. » — Entre le n° 3 et le n° 4 : « Resolutiones casus utrum liceat monachis edere carnes. » — Après le n° 4, un morceau qui commence ainsi : « Lex Dei est si recto offeras » et qui se termine par ces mots : « Explicit scriptum super congregatione filiarum factum per magistrum Simonem Freron, approbatum per concilium Aurelianense, super statu earumdem specialiter congregatum, domino episcopo Aurelianensi in eodem concilio presidente, astantibus omnibus doctoribus, religiosis, magistris et licenciatis Universitatis Aurelianensis in capitulo ecclesio Aurelianensis super hoc specialiter congregatis. » Immédiatement après viennent diverses questions ou citations très courtes : « De vita naturali anime. — De vita spirituali. — De vita meritoria » avec les opinions de quelques docteurs, entre autres Alexandre de Haies et Gerson. — Entre le n° 9 et le n°10, trois morceaux : « Expositio super Pater noster. » — « De misteriis horarum. » — « Quedam cronice. » Ces chroniques commencent ainsi : « Anno XXXmo postquam ejecti sunt Adam et Eva de paradiso » et finissent par ces mots : « et postea dicta prophetica et de Anticristo. » — Entre le n° 13 et le n° 14 « Liber beati Bernardi de conflictu viciarum et virtutum et Doctrina beati Basilii episcopi Cappadotie De spiritali militia. » A ce dernier sont jointes les « Interpretationes aliquarum verborum. » — Quant au n° 10 « De disciplina clericali » c’est l’ouvrage bien connu de Pierre-Alphonse ou Rabbi Moses Sephardi juif converti du xie siècle qui fut médecin du roi de Castille Alphonse. Le texte latin de cet ouvrage, qui a été imité au xive siècle dans le « Chastoiement d’un père à son fils » et traduit au xve par Jean Miellot sous le titre plus exact de « Discipline de clergie » a été publié dans le 3e volume des Mélanges de la Société des Bibliophiles Français.

Cote : 1r-115v

Description physique

Provenances :

(24v-25r) [] Les salissures des ff. 24v et 25r font penser que le volume a été initialement conservé en plusieurs unités séparées et non couvertes

 ·  J. Berguez

(115v) [XVe siècle] « Honorande noveritis me se[m]per vos procul fore, sed pro nunc visitetis hunc librum et precipue (?) ubi LX foliola sunt plicata et martis proxime futura innito vec (?) ad prandium hora XIa et in hec faciendo ne ... mea ad vestra beneplacita obligabitur mandata Non plus habeatis me recognivisse (?) ["v" barré] ibi stitis dicendo pro semel ante festum Carnis Primi possem festinare vestro tamen medio. Per vestrum non suum (?) Je. e. Berguez» Lettre d'envoi de Jean (ou Etienne ?) Berguez, écrite à même le livre, qui envoie ce livre à un destinataire inconnu et lui demande d'en vérifier la complétude de 60 feuillets

 · 

Provenances :

(24v-25r) [] Les salissures des ff. 24v et 25r font penser que le volume a été initialement conservé en plusieurs unités séparées et non couvertes

· J. Berguez

(115v) [XVe siècle] « Honorande noveritis me se[m]per vos procul fore, sed pro nunc visitetis hunc librum et precipue (?) ubi LX foliola sunt plicata et martis proxime futura innito vec (?) ad prandium hora XIa et in hec faciendo ne ... mea ad vestra beneplacita obligabitur mandata Non plus habeatis me recognivisse (?) ["v" barré] ibi stitis dicendo pro semel ante festum Carnis Primi possem festinare vestro tamen medio. Per vestrum non suum (?) Je. e. Berguez» Lettre d'envoi de Jean (ou Etienne ?) Berguez, écrite à même le livre, qui envoie ce livre à un destinataire inconnu et lui demande d'en vérifier la complétude de 60 feuillets

·


Cote : 1r-24v

Description physique

Contenu :

(1r-9r) Encomium S. Bernardi « [1701-1800] Encomium D. Bernardi . Ego dormio, et conscientia vigilat ...»
(9v-17v) Oratio in laudem B. Mariae Virginis
(18r-23v) Oratio in laudem B. Mariae Virginis (24r-24v) ff. blancs

Cote : 25r-43v

Exhortatio ad ducem Glocestriae, Angliae regni regentem

Description physique

Contenu :

(25r-43v) Exhortatio ad ducem Glocestriae, Angliae regni regentem « [1701-1800] Exhortatio ad ducem Glocestriae, Angliae regni regentem . »
(25r-27r) « Magno in dolore sumus atque merore serenissime princeps quem metus belli horrendi ...... horridam pestem prohibere dignetur. Pro consilio Anglie » Ce duc de Glocester fut régent avec ses frères, pendant la minorité de Richard II, de 1377 à 1389.
(27r-29r) « Eo subnecta est vestra preclara virtus reverendissimi patres et spectabiles domini, ut salus domini nostri regis atque regnorum suorum conservatio ...... regia dominatio et rei pubbice salus minime depererrit » F. 29r inf. blanc

(29v-38v) Oratio ad regis Angliae consilium « [1701-1800] Oratio ad regis Angliae consilium . Celeberrima viguit apud majores nostros consuetudo ut preclara doctorum volumina ...»
(39r-39v) Resolutiones casus utrum liceat monachis edere carnes « Circa questionem qua queri solet utrum monachis sit licitum comedere carnes, respondeo in .13. conclusionibus nichil temere asserendo ...»

Cote : 44r-57v

Description physique

Contenu :

(44r-44v) Vidimus bullae Martini V ad episcopos Noviomenensem « In nomine Domini amen. Noverint universi presentes et posteri quo hoc est verum transsumptum seu transscriptum quarumdam litterarum sanctissimi in Chisto patris ac domini nostri domini Martini divina providentia pape quinti Martinus episcopus [...] fratribus Morrinensi et Noviomensi episcopis salutem et apostolicam benedictionem. Ad sedanda litigia et questionum materias ...... Datum Rome apud Sanctos Apostolos .iiij. Kl. julii, pontificatus nostri anno nono »
(45r-52r) SIMON FRERON , Super congregatione filiarum « Conclusio unica fundamentalis . Lex Dei est si recta offeras recte ...... si deficio volo libenter emendari (titre final) Explicit scriptum super congregatione filiarum factum per magistrum Simonem Freron approbatum per consilium Aurelianense super statu earumdem specialiter congregatum domino episcopo Aurelianensi in eodem consilio presidente astantibus omnibus doctoribus religiosis magistris et licenciatis universitatis Aurelianensis in capitulo ecclesie Aurelianensis super hoc specialiter congregatis
(52v) Conclusiones de vita animae « Prima conclusio de vita naturali anime Secunda conclusio Tercia conclusio de vita actionis meritorie 4a conclusio de vita confirmationis stabilite . »
(53r) De sanctificatione sabbati et consumptione carnis « Sequitur de gravitate peccatorum et primo de peccato angelorum 2a propositio de peccato primorum parentum 3a propositio de peccatis actualibus 4a propositio de comparatione peccatorum pax multa diligentibus legem tuam et non est illis scandalum questio correlaria prima opinio magistri Alexandri de Halis in 3a parte summe super 3m Sententiarum Secunda opinio sancti doctoris in 2a 2e ca. cxxi articulo Xo in fine tercius articuli 3a opinio fratris Dominici episcopi Pennarum in exposition super Penthatheucum qui et fuit de ordine venerabili fratrum predicatorum 4a opinio beati Johannis Crisostomi super Matheum 5a opinio illius venerabilis magistri qui edidit summa confessorum secuntur opiniones aliquorum doctorum theologorum modernorum eoroum maxime qui sunt apud nos 6a opinio magistri Jo. Jarson eximii sacre thologie professoris [ Gerson, Jean (1363-1429) ] 7a opinio magistri Gerardi Macheti in sacra pagina doctorum [ Gérard Machet (1390?-1448) ] . ... Item me presente aliqui carnifices obtulerunt preposito Aurelianensi in die sabbati (...) de carnibus in domibus suis provenientibus qui non potuissent sibi providere in die sabbati et ad hec venit ex certo proposito ad ecclesiam Aurelianensem » 57v blanc


Cote : 58r-69v

Description physique

Contenu :

(58r-66r) « Vobis, o virorum dignissimi, quoad lacrimarum profusionem compatientes ...» 66v-69v blancs

Cote : 70r-115v

Description physique

Contenu :

(70r-103v) JEAN GERSON , Harangue « Vive le roy, vive, vive, vive corporellement, vive civilement et politiquement ...» C'est la harangue faite au nom de l'Université de Paris par Gerson, en 1405 ; elle a été publiée en latin dans le recueil de ses œuvres (t. IV, p. 583-621, édit. d'Ellies Dupin), et en français, séparément, chez Durand Gerlier, année incertaine, puis chez Sertenas en 1561 ; enfin par Boulard (Paris, 1824, in-8o).
(104r-113r) PIERRE DE LA FORÊT , « Exiguum est, gloriosissime Petre, quondam Parisiorum inclite presul ...» Pierre de la Forêt, évêque de Paris, de 1350 à 1352, puis archevêque de Rouen, de 1352 à 1356. 113v-115v blancs

Cote : 116r-260v

Description physique

(260v) Nombreux ajouts, répétés, plus ou moins longs : «Laudamus te Dominum» «Te dominum confitemur» «Miserere mei deus secundum magnam» «In nomine Domini osana in excelsis sssss» «Je lare moy qui lare le roy quart quant la premiere lay trouvee»

Provenances : Ro[bert] Grymynch

(260v) [XVe siècle] «Ro[bert] Grymynch»

(260v) [XVe siècle] «Grymynch »

 ·  Jehan Guierchoys

(260v) [] «Jehan Guierchoys»

 ·  Nom gratté

(260v) [Date inconnue] Ex-libris gratté

 · 

Provenances : Ro[bert] Grymynch

(260v) [XVe siècle] «Ro[bert] Grymynch»

(260v) [XVe siècle] «Grymynch »

· Jehan Guierchoys

(260v) [] «Jehan Guierchoys»

· Nom gratté

(260v) [Date inconnue] Ex-libris gratté

·

Contenu :

(116r-121v) Tractatus pacis inter reges Franciae et Angliae (1420) « Tractatus pacis inter reges Francie et Anglie anno 1420° . Karolus, Dei gratia ...... Datum Trecis die vicesima prima mensis maii, anno Domini millesimo quadringentesimo vicesimo et regni nostri quadragesimo »
(122r-v) « Conjurationes et orationes contra maculas oculorum . »
(123r-124r) « Expositio super Pater noster . »
(124v) « De misteriis horarum . »
(125r-129v) Historia biblica et apparitio Antichristi « Quedam cronice Adhuc cronice et postea dicta prophetica De antichristo . Anno XXXmo postquam ejecti sunt adam et Eva de paradyso ...»
(130r-159v) Petrus Alfonsi (1062-1140?)PETRUS ALFONSI , Disciplina clericalis « De disciplina clericali . Dixit Petrus Alphunsus servus Christi Ihesu compositor hujus libri gratias ago Deo qui primus est sine principio ...»
()
(160r-167v) AUGUSTINUS (PSEUDO) , Manuale « Liber beati Bernardi de salute anime . Quoniam in medio ...... in nobis quem cernere finis (titre final) Explicit liber beati Bernardi de salute anime
(167v-168r) « Item aliqua notabilia . Collocari debet in domo Domini qui bonis moribus et litterarum sciencia dinoscitur commendari ...»
(168v-185r) BERNARDUS CLARAEVALLENSIS (PSEUDO) , Meditationes piissimae de cognitione humanae conditionis « (titre final) Expliciunt meditationes beati Bernardi
(185v-187v) De septem peccatis mortalibus « De .7. peccatis mortalibus . Quemcumque superbire videris, filium dyaboli esse ...... a sole siccatur »
(188r-198r) De vitiis et virtutibus « Liber beati Bernardi de conflictu viciorum et virtutum . Apostolica vox clamat per orbem atque in precinctu fidei ...» p. 55, n° 0455 198v blanc
(199r-210v) « Doctrina beati Basilii episcopi Cappadotie de spiritali militia . (titre final) Explicit liber qui dicitur doctrina beati basilii epyscopi Capadocie de spiritali militia
(210v) « Notabilia . Gregorius. Qui non habet in mundo quod diligat ...»
(211r-211v) « Interpretationes aliquorum verborum . Caritas est mentis affectus ad Deum et proximum ...»
(212r-240v) « Liber Bernardi de Conscientia . Domus hec in qua habitamus ...»
(241r-260r) « Incipit liber de disciplina . Preaftio sive compendiosa prelibatio ... (titre final) Explicit libellus de Disciplina clericali, editus a fratre Hughone de Sancto Victore

+ Description physique

+ Histoire

+ Bibliographie


Comment citer cette notice ?
Institut de recherche et d'histoire des textes (IRHT-CNRS), «Notice de Saint-Omer, Bibliothèque d'agglomération de Saint-Omer, 298», dans Stutzmann Dominique (dir.), Saint-Bertin : centre culturel du VIIe au XVIIIe siècle, 2016 (permalink : http://saint-bertin.irht.cnrs.fr/site/php/notice.php?id=Saint-Omer298&catalogue=st-omer). Consultation du 29/03/2024.